PTSD چیست؟
Post-Traumatic Stress Disorder
PTSD به معنای اختلال استرس پس از تروما[1] است. این اختلال پس از تجربهای آسیبرسان و تکاندهنده شروع میشود. برای مثال مورد حمله قرارگرفتن، تصادف، تجاوز یا شاهد اتفاق وحشتناکی برای دیگری بودن ممکن است باعث این اختلال شود.
وقتی اتفاق آسیبزایی برای شما میافتد، کاملا طبیعی است که بهشدت از لحاظ هیجانی، تحت تاثیر آن قرار بگیرید. اما هنگامی این اتفاق تروماتیک به شما بچسبد، بهطوریکه دائما و به مدت طولانی (بیشتر از 3 یا 4 ماه) احساسات منفی و طاقتفرسایی را تجربه کنید، ممکن است دچار PTSD شده باشید.
PTSD پیچیده به چه معناست؟
همچنین نوع دیگری از PTSD وجود دارد که به آن PTSD پیچیده (C-PTSD) [2] میگویند. زمانی که تروما بهصورت مداوم، در طول زمان و در زمینه یک رابطه دلبستگی (که به آن «واکنش ترومای رابطهای» هم گفته میشود) رخ دهد، PTSD پیچیده اتفاق میافتد. برای مثال بزرگشدن در خانهای که یکی از اعضای آن دائما احتمال و افکار خودکشی داشته باشد، از لحاظ روانی بهصورت جدی و شدید بیمار باشد، بدرفتار و خشن باشد یا بهصورت افراطی مشروبات الکلی مصرف کند. همچنین زندگی در خانوادهای که تحت استرسهای شدید؛ مانند فقر، نژادپرستی، مشکلات مسکن، تبعیض یا سرکوب و… هست نیز میتواند به C-PTSD منجر شود. والدینی که PTSD درمان نشده دارند نیز میتوانند به طور ناخواسته و غیرعمدی، تروما را به شکل C-PTSD به فرزندان خود منتقل کنند.
تشخیص PTSD پیچیده میتواند دشوارتر از PTSD باشد چرا که تاثیرات آن گستردهتر است و میتواند تا حدودی به بخشی از شخصیت فرد تبدیل شود.
مرکز روانشناسی هیجان مدار آوی واقع در تهران خیابان گیشا با تیم حرفه ای درمانگران متخصص هیجان مدار به صورت ویژه بر درمان تروما و اختلالات پس از آسیب تمرکز دارد. اگر به دنبال یک روانشناس خوب و یک کلینیک روانشناسی خوب هستید پیشنهاد می شود از جلسات تریاژ کلینیک روانشناسی آوی استفاده نمائید
چه کسی تصمیم میگیرد که چه چیزی تروماتیک محسوب میشود؟
هیچکس نمیتواند بگوید که چه چیزی برای شما تروماتیک محسوب میشود. همه ما با یکدیگر تفاوت داریم، تاریخچه زندگیمان با یکدیگر فرق دارد و موقعیتهای مختلفی را از سر گذراندیم؛ پس شما تنها کسی هستید که میتوانید بگویید یک اتفاق (یا رابطه) برای شما تروماتیک بوده یا نه.
زمانی که فرد درگیر ترومای پیچیده است ممکن است یک اتفاق آسیبزا باعث PTSD واضحتری شود. حتی اگر این اتفاق روی کاغذ «تروماتیک» محسوب نشود؛ اما از آن جایی که فرد زمینه C-PTSD دارد، این اتفاق میتواند علائم کاملا قوی و شدیدی در فرد ایجاد کند.
(بااینحال تشخیص رسمی PTSD باید توسط یک پزشک صورت بگیرد.)
3 علامت که نشان میدهد ممکن است PTSD داشته باشید:
3 دسته از علائم وجود دارد که ممکن است نشانه وجود PTSD در شما باشد:
1. اجتناب و بیحسی
ممکن است متوجه شده باشید که از انجام یکسری کارهایی که قبلا انجام میدادید، اجتناب میکنید و از رفتن به مکانهایی قبلا میرفتید، دوری میکنید. همچنین ممکن است از صحبت درباره حادثه تروماتیک پرهیز کنید. ممکن است کارهایی انجام دهید که به شما کمک کند تا از لحاظ هیجانی و عاطفی بیحس شوید، مثل رفتارهای جنسی پرخطر یا اعتیاد به رابطه جنسی، کار بیش از حد، بازیکردن یا فیلم دیدن بیش از حد، ورزش بیش از حد، خرجکردن بیش از حد، پرخوری یا مصرف افراطی الکل و مواد مخدر.
2. خاطرات و تصاویر مزاحم
ممکن است از رویاها و کابوسهای آزاردهنده و مزاحم زیادی رنج ببرید و «فلشبک» را تجربه کنید. فلشبک به این معناست که شما ناگهان احساس میکنید در همان مکان و زمانی هستید که تروما در آن اتفاق افتاده است؛ انگار که همان اتفاق آسیبزا را دوباره در زمان حال تجربه میکنید.
3. اضطراب و مشکلات هیجانی
در بعضی از موارد، PTSD میتواند باعث شود که فرد تمایل (یا اقدام) به خودکشی داشته باشد یا دست به خشونت بزند. معمولا بیشتر احتمال دارد که یک یا چند مورد از موارد زیر را تجربه کنید:
- بیشتر اوقات خشمگین یا تحریکپذیر باشید؛
- بهراحتی وحشتزده شوید یا از جا بپرید؛
- مکررا احساس شرم و/یا احساس گناه کنید؛
- رفتارهای مخرب یا خودتخریبگرایانه داشته باشید.
آیا همیشه تروما منجر به PTSD میشود؟
در بیشتر مواقع تروما منجر به PTSD نمیشود. عوامل متعددی در ایجاد اختلال پس از حادثه نقش دارند:
موقعیتی که در آن حضور داشتید و نحوه برخورد شما با آن
اگر موقعیت آسیبزایی را تجربه کرده باشید اما توانسته باشید فرار کنید، سر و گردن خود را آزادانه حرکت دهید و تکان بخورید، احتمالا حرکات بدنتان از شما در برابر ابتلا به PTSD محافظت کردهاند.
نکته مهم: در تروما، پاسخهای خودکار بدن ما برای جنگ، گریز، انجماد و غشکردن تحریک میشود که تحت کنترل ما نیست. اگر مورد تعرض یا تجاوز جنسی قرار گرفته باشید، احتمالا بدن شما به حالت انجماد رفته که یک حالت طبیعی از مکانیسم مقابلهای است. شما نمیتوانید انتخاب کنید که در این موقعیتها چگونه واکنش نشان دهید؛ چرا که در این مواقع آن بخش از مغز که تصمیمات آگاهانه میگیرد، به طور اتوماتیک خاموش میشود.
حضور دیگری
امکان ابتلا به PTSD تا حدودی به شخصی که در زمان وقوع حادثه حضور داشته، از شما حمایت کرده یا نکرده و نحوه حمایت او نیز بستگی دارد. اگر تنها بودید – یا مهمتر از آن، از لحاظ احساسی و هیجانی احساس تنهایی کردید بهخاطر اینکه فرد یا افرادی که آن جا بودند طرف شما نبودند یا شما را درک نکردند – بیشتر مستعد ابتلا به PTSD خواهید بود.
گذشته شما
یکی دیگر از عوامل موثر، تجربیات اولیه زندگی شماست. اگر شما دلبستگی ایمنی را تجربه کرده باشید (یعنی در خانوادهای بزرگ شده باشید که منابع کافی در اختیار داشته و مهمتر از آن، از لحاظ عاطفی کاملا در دسترس و حاضر بوده باشند) احتمالا پس از تجربه حوادث آسیبزا، در بزرگسالی، دچار PTSD نخواهید شد. به همین ترتیب کودکانی که دلبستگی ناایمن دارند، در صورت بروز اتفاق تروماتیک، بهاحتمال بیشتری به PTSD مبتلا میشوند.
فیزیولوژی شما
اگر شما یکی از 10 تا 15 درصد افرادی باشید که واکنش سیستم عصبی فوق حساس (HSP) یا سایر مشکلات حسی را دارید، احتمالا از بدو تولد مستعد ابتلا به C-PTSD هستید.
پردازش بعد از رویداد
ما بعد از تجربه یک رویداد تروماتیک، نیاز داریم اتفاقی که افتاده را هضم و پردازش کنیم. بسیاری از افراد اصرار دارند که بعد از تروما کاری انجام دهند؛ برای همین بعد از بلایای طبیعی مثل زلزله یا سیل، انجام کارهای فیزیکی مثل پاکسازی و بازسازی، میتواند بخش بزرگی از فرایند درمان باشد. اعتراضات مدنی برای اهدافی که منجر به تروما شده (مانند مبارزه بر علیه تبعیض نژادی، جادههای امنتر، قوانین سختگیرانهتر برای حمل اسلحه و…) نیز میتوانند بسیار کمککننده باشند. همچنین صحبتکردن با خانواده و دوستان و احساس شنیدهشدن و درکشدن، ممکن است به شما کمک کند تا اتفاقی که افتاده را پردازش کنید. اگر پردازش محدود باشد یا نتواند نیاز شما را برآورده کند، احتمال بروز PTSD بیشتر خواهد بود.
اشباع کننده بودن اتفاق
فرقی نمیکند که چقدر قبل، بعد یا در حین تروما حمایت و انعطافپذیری داشته باشید، گاهی یک اتفاق میتواند فراتر از توان سیستم عصبی شما باشد و منجر به PTSD شود. خود را با دیگرانی که اتفاقات مشابه برایشان افتاده مقایسه نکنید؛ شما نمیدانید که درون آنها چه میگذرد. مهمتر از همه لطفا بهخاطر واکنش طبیعی بدن خود، شرمنده نباشید. گاهی PTSD بهعنوان «یک پاسخ نرمال» به یک موقعیت «غیرنرمال» توصیف میشود.
درمان تروما با رویکرد هیجان مدار
وقتی ما دچار تروما یا ضربه و آسیب میشیم، احساسات دردناکی با ما میمونه، میتونه منجر به خیلی از مشکلات خلقی، رفتاری، روان تنی و رابطه ای بشه.
درواقع تجربیات دردناکی که نتونسته ایم اونها رو پردازش کنیم منجر به این علائم میشه. وقتی تجربه و خاطرات دردناکی داریم، تلاش میکنیم از به خاطر آوردن و یادآوری اونها اجتناب کنیم و اینجوریه که اتفاقا اون تجربیات دردناک همونقدر داغ میمونن و حتی گسترش پیدا میکنن.
در درمان هیجان مدار، به این تجارب دردناک پرداخته می شود. درمانگر با حضور مراقبت کننده و حمایتی و همچنین در یک رابطه همدلانه و بدون قضاوت تلاش میکند تا به مراجع کمک کند به این تجربیات دردناک نزدیک شده و اونها رو مجددا در یک فضای امن تجربه کند و به این صورت به کاهش درد تغییر تجربه دردناک کمک میکند.
ما نمیتونیم گذشته رو تغییر بدیم اما میتونیم احساسات و تجربه های باقی مونده از اون رو تغییر بدیم و احساسات بهتری داشته باشیم
چه روشهای دیگری میتواند به بهبود شما کمک کند؟
در کنار رواندرمانی، میتوانید با کمک یوگا (در حالت ایدهآل با مربی متمرکز بر تروما)، زمان گذراندن در طبیعت، خوردن غذاهای متنوع مغذی و بهتر از همه، شرکت در فعالیتهای دوستانه و گروهی که در آنها بتوانید در کنار دیگران، در پروژههای لذتبخش و معنادار حضور داشته باشید، میتواند در روند بهبودی شما تاثیر خوبی داشته باشد. بسته به شرایط و فیزیولوژی شما، گاهی داروهای روانپزشکی نیز میتوانند کمککننده باشند؛ بنابراین با پزشک عمومی یا روانپزشک خود مشورت کنید.
آیا PTSD درمان میشود؟
خبر خوب این است که درمان موثری برای PTSD وجود دارد. بدیهی است که ما هیچگاه نمیتوانیم اتفاقی که برای شما رخ داده را عوض کنیم؛ ولی احتمالا میتوانید راههایی پیدا کنید که معنایی که تروما از خودتان، برایتان ساخته و احساسی که در بدنتان تجربه میکنید را عوض کنید. درمان مناسب میتواند به شما کمک کند که احساس آرامش و آسایش بیشتری داشته باشید و از شما حمایت میکند تا رفتاری در مسیر اهداف و ارزشهایتان داشته باشید.
تجربه شما چه بوده؟
آیا PTSD شما با موفقیت درمان شده؟
چه چیزی برای شما مفید بود؟
یا اگر هنوز درمان نگرفتهاید؛ این مقاله برای شما مفید بود؟
برای کسی که درگیر PTSD است چه اطلاعات دیگری را پیشنهاد میکنید؟
در قسمت کامنتها برای ما بنویسید!
مرکز روانشناسی هیجان مدار آوی واقع در تهران خیابان گیشا با تیم حرفه ای درمانگران متخصص هیجان مدار به صورت ویژه بر درمان تروما و اختلالات پس از آسیب تمرکز دارد. اگر به دنبال یک روانشناس خوب و یک کلینیک روانشناسی خوب هستید پیشنهاد می شود از جلسات تریاژ کلینیک روانشناسی آوی استفاده نمائید.
[1] اتفاقی نسبتا پراسترس یا غیرمنتظره و در حکم ضربه
[2] Complex trauma
یلدا کریمی
تحت نظارت دپارتمان زبان تخصصی مرکز هیجان مدار آوی، آقای علیرضا تمیزی
دیدگاهتان را بنویسید