گسلایت چیست؟ روشن کردن تاریکیهای یک رابطه سمی
مفهوم گسلایتینگ را میشناسید؟ احتمالاً تا به حال در فیلمها یا سریالها صحنهای را دیدهاید که در آن یک شخصیت به طور عمدی واقعیت را برای شخص دیگری تحریف میکند تا او را به شک در خود و درک خود از واقعیت دچار کند. این پدیده که به «گسلایتینگ یا Gaslighting» معروف است.
گسلایت در واقع یک نوع سوءاستفاده عاطفی و روانی است که میتواند در هر نوع رابطهای، از جمله روابط عاطفی، خانوادگی و کاری رخ دهد. در آن فرد سوءاستفادهگر با تحریف واقعیت و انکار احساسات قربانی، سعی میکند او را به شک در درک خود از واقعیت وادار کند. گسلایتینگ میتواند تاثیرات بسیار مخربی بر روابط بگذارد.
در این مقاله همراه ما باشید تا مفهوم گس لایت (Gaslight) را برایتان تعریف کنیم و نشانههای هشداردهنده رفتار گسلایت را به شما بگوییم. همچنین در انتهای این مطلب روشهای مقابله با این سوء استفاده عاطفی را خواهیم گفت.
تاریخچه اصطلاح گسلایت
این اصطلاح از نمایشنامه «چراغ گاز» ساخته پاتریک همیلتون در سال 1938 گرفته شده است که مدت کوتاهی پس از آن فیلمی با بازی اینگرید برگمن ساخته شد. او نقش پائولا ثروتمند را بازی کرد، چارلز بویر نقش همسرش جک را بازی کرد که به دنبال پول او است. جک او را با مخفی کردن اشیا، متهم کردن او به سرقت آنها و سپس گذاشتن مخفیانه آنها در کیفش، دستکاری میکرد. عصر او ادعا میکند که بیرون میرود، اما در عوض مخفیانه به طبقه بالای خانه خودشان میرود و چراغهای آنجا را روشن میکند که نورهای طبقه همکف را کمنور شوند. زمانی که پائولا این موضوع را به جک میگوید، او را متقاعد میکند که چراغها فقط در سر پائولا کمنور شدهاند. این مضوع باعث میشود که پائولا به درک خود از واقعیت شک کند و بترسد که دیوانه شود.
گسلایت چیست؟
در این روش شخص سواستفادهگر، سعی میکند تا شریک زندگیاش را تحت کنترل خود درآورد و یا از پذیرفتن مسئولیت رفتارهای خود طفره برود. گسلایتینگ یکی از اشکال رایج سوءاستفاده از هیجانات است. گس لایتر (فردی که شریک زندگیاش را گسلایت میکند) از روشهای موذیانه گوناگونی استفاده میکند تا طرف مقابلش به ادراک، حافظه و سلامت عقل خود شک کند. او قطعا آگاهانه و از روی عمد، این کار را انجام میدهد.
در این روش، گسلایتر قصد دارد شما به درستى افكار و احساسات خود شك كنيد و ممكن است این کار با روشهای ساده شروع شود؛ سپس به يك ادراک نادرست از واقعيت تبديل شود.
افراد ممکن است به سه روش، این دستکاری هیجانی را انجام دهند که عبارت است از:
- دستیابی قدرت بر قربانیان خود
- لذت بردن از انجام گسلایتینگ
- کنترل بر روی قربانیان خود از نظر عاطفی، فیزیکی و مالی
گسلایت در روابط چگونه خود را نشان میدهد؟
گسلايت شكل رايج سوءاستفاده از هیجانات در روابط ناسالم است. اين امر مىتواند در روابط عاشقانه در هر سنى و حتى پس از ازدواج رخ دهد. گس لايت ممكن است در ابتدا و شروع يك رابطه اتفاق نيفتد و شخصى كه اين كار را انجام مىدهد، ابتدا اعتماد ايجاد كند؛ به همين دليل است كه گسلايتینگ ميتواند مدت زمان زیادی شناسايى نشود.
مطالعات نشان مىدهد كه گس لايتینگ زمانى اتفاق مىافتد كه مردم از كليشههاى جنسيتى و ساير نابرابرىها عليه قربانيان خود براى دستكارى واقعيت استفاده ميكنند. همچنین یکی از شیوههای رایج گس لایت در روابط، خشونت خانگى است.
گسلایتر چگونه این کار را انجام میدهد؟
گس لایترها عموما از ابتدای رابطه این سوءاستفاده را شروع نمیکنند؛ بلکه دقیقا برعکس این کار را انجام میدهند. آنها از تکنیکی به نام بمباران عاطفی استفاده میکنند تا شما را مجذوب خود کنند. در ابتدای رابطه، آنها مدام از ظاهر و رفتار شما تعریف میکنند؛ اما به محض اینکه شما مجذوب آنها شدید، ورق برمیگردد.
به تدریج این افراد، درباره مسائل ساده دروغ میگویند و بهگونهای رفتار میکنند که شما به خودتان و گفته خویش شک کنید. به مرور حجم اطلاعات نادرستی که گس لایتر به شما میدهد، زیاد میشود و به درجهای میرسد که روایتهای شما از وقایع مختلف را زیرسوال میبرند و شما را به دروغگویی متهم میکنند.
در عین اینکه میخواهند مدام شما را تحقیر کنند؛ گاهی از تقویت مثبت نیز استفاده میکنند تا شما حسابی گیج شوید. یعنی درست در جایی که فکر میکنید ممکن است روایتتان زیرسوال برود و تحقیر شود، عکس این موضوع اتفاق میافتد. نه تنها روایت شما پذیرفته میشود، بلکه ممکن است فرد گس لایتر از شما عذرخواهی نیز بکند. به همین دلیل ممکن است شما تا مدت زمان زیادی، متوجه گسلایت در روابط خود نشوید.
برای مثال در یک رابطهای که گس لایت درحال رخ دادن است، نگاه کنیم. مرد (گسلایتر) تلاش میکند تا موفقیتها و دستاوردهای همسر خود را بیاهمیت جلوه دهد. هدف او از انجام این کار این است که خود را به مهمترین شخصیت زندگی همسرش تبدیل کند، تا بتواند نهایت کنترل را بر روی او داشته باشد.
انواع گسلایت را بشناسید
- گسلایتینگ عاطفی: این نوع گسلایتینگ شامل تحریف احساسات و عواطف قربانی است. فرد سوءاستفادهگر ممکن است به قربانی بگوید که او بیش از حد حساس است یا اینکه احساساتش بیاهمیت است. همچنین با استفاده از کلمات و جملات توهینآمیز، تحقیر و سرزنش، سعی میکند عزت نفس قربانی را از بین ببرد.
- گسلایتینگ شناختی: این نوع گسلایتینگ شامل تحریف افکار و باورهای قربانی است. فرد سوءاستفادهگر ممکن است به قربانی بگوید که او دیوانه است یا اینکه حافظهاش را از دست داده است.
- گسلایتینگ رفتاری: این نوع گسلایتینگ شامل تحریف رفتارهای قربانی است. فرد گسلایتر ممکن است به قربانی بگوید که او دروغ میگوید یا اینکه رفتار او غیرمنطقی است. همچنین ممکن است با رفتارهای خود، مانند پنهان کردن اشیاء، دروغ گفتن درباره محل حضور خود و یا کنترل رفت و آمد قربانی، سعی کند او را تحت کنترل خود درآورد.
۱۰ جملهای که ممکن است نشانه گسلایتینگ باشد
در این قسمت از مقاله میخواهیم ۱۰ مورد از جملاتی که ممکن است نشانه گسلایت در روابط باشد را برای شما بیان کنیم.
- تو هرگز عذرخواهی نکردی!
- من این حرف را نزدم، توهم زدی!
- تو از همه چیز خیلی زود ناراحت میشی!
- آروم باش. تو همیشه اینجوری دراماتیکی…!
- میدونی از بیرون شبیه دیوونهها به نظر میای؟
- تو زیادی حساسی واقعا!
- هیچکس جز من، تورو دوست نداره!
- تو خیلی پارانوئیدی. به همه چیز الکی شک میکنی!
- یادم میاد قبلا با این موضوع، موافقت کرده بودی! (در صورتی که واقعیت اینطور نباشد)
- اگر واقعا منو دوست داشتی، فلان کار را میکردی!
۶ نشانه گسلایت در روابط
اگر میخواهید بدانید آیا گس لایت در روابطتان رخ میدهد یا خیر؟ نشانه های گسلایتینگ را که در ادامه برایتان میآوریم، بخوانید. اگر بیش از چند مورد از نشانه های گس لایت را در رابطهتان مشاهده کردید، حتما با یک تراپیست متخصص در این زمینه صحبت کنید.
۶ نشانه گس لایت در روابط عبارت است از:
- شما همیشه برای همه چیز عذرخواهی میکنید؛ بدون اینکه بدانید دقیقا چه اشتباهی کردهاید.
- پارتنرتان یک روز دریایی از محبت را به سویتان روانه میکند و یک روز سدی محکم جلوی این محبت میگذارد!
- طرف مقابل، احساسات شما را مدام با جملاتی نظیر «تو زیاد واکنش نشون میدی به همهچی!» بیاعتبار میکند.
- مدام به تمام روایتهای خود شک میکنید و گیج میشوید.
- به مرور احساس میکنید که دوست داشتنی نیستید و فقط پارتنرتان است که میتواند با شما بماند.
- اغلب تلاش میکنید برای رفتارهای پارتنرتان در ذهنتان بهانهای پیدا کنید.
اثرات گسلایت بر فرد قربانی
سلامت روان فردی که قربانی چنین روابطی است، بهشدت آسیب میبیند. این روابط باعث میشود تا شما به سلامت و قدرت تعقل خود شک کنید و تشخیص آنچه که واقعا حقیقت دارد، برایتان دشوار شود. گسلایت باعث شکلگیری روابط ناسالم و وابسته مىشود كه ممكن است ترك آن غيرممكن به نظر برسد. سایر اثرایت گس لایت بر فرد قربانی عبارت است از:
· اعتماد به نفستان را از دست میدهید
تصور کنید یک نفر مدام شما را تحقیر میکند و روایتهایتان را زیرسوال میبرد. آیا باز هم اعتمادبهنفس شما مانند سابق است؟! در طول اين پروسه سوء استفاده عاطفى تمام اعتمادبهنفس شما از بين مىرود؛ زیرا نمیتوانید واقعیت را به درستی تشخیص دهید و مدام به خود شک میکنید. بهبودى بعد از تجربه گسلايت ميتواند بسیار دشوار باشد.
· احساس میکنید دیوانه شدهاید
زمانى كه شما مورد سوءاستفاده هیجانی قرار گرفته باشید، شريك عاطفى شما ممكن است از كلماتى مانند ديوانه و احمق استفاده كند. گسلایترها سعى ميكنند شما را وادار كنند تا خودتان را زير سوال ببريد. به شما میگویند دیوانه هستید و از لحاظ روانی به شما برچسبی میزنند که بار بسیاری دارد. در حقیقت آنها از سلامت روان شما بهعنوان یک سلاح علیه خودتان استفاده میکنند. همین موضوع میتواند باعث ترس از دست دادن اعتبار نزد دوستانتان و خانواده شود. احتمالا شما مدام از خودتان میپرسید نکند واقعا دیوانه شده باشم؟!
· پروسه درمان برایتان سخت میشود
یکی از چالشهای اصلی برای فردی که مورد آزار گسلايت است، دریافت کمک میباشد؛ بخصوص اگر این سوءاستفاده هیجانی را تشخيص نداده باشد.
زمانی که گسلایت در رابطه رخ میدهد، اوضاع همیشه اینگونه نیست که رفتار طرف مقابل بسیار خطرناک یا اشتباه به نطر برسد. اتفاقا در بسیاری ازموارد رفتار گسلایتر آنچنان خطرناک و اشتباه به نطر نمیرسد و حتی ممکن است شما نسبت به او احساس قدردانی باشید که هنوز به شما اهمیت میدهد.
زمانی هم که شما متوجه این سوءاستفاده میشوید و به دنبال کمک هستید، گس لایترها در شما احساس گناه ایجاد میکنند و یا سلامت عقلتان را زیرسوال میبرند.
چگونه خود را از چنین روابطی نجات دهید؟
ابتدا باید نشانههای گسلایت در رابطه را بشناسید و بتوانید این نشانهها را در رابطه خودتان جستجو کنید. اگر تعداد زیادی از این نشانهها در رابطه شما وجود دارد، میتوانید کم کم از فرد گسلایتر فاصله بگیرید و سعی کنید از خودتان مراقبت کنید. در گام بعدی میتوانید از یک رواندرمانگر کمک بگیرید، تا بتوانید این رابطه را مدیریت کنید و تصمیم درستی برای آن بگیرید.
یادتان باشد اگر گرفتار این روابط هستید، احتمالا زمانی که بخواهید به رواندرمانگر مراجعه کنید؛ فرد گسلایتر در شما احساس گناه ایجاد میکند. نباید گرفتار این احساس گناه شده و از مراجعه به روانشناس منصرف شوید.
سخن پایانی
گسلایت یک نوع سوءاستفاده عاطفی و روانی جدی است که میتواند تاثیرات مخربی بر سلامت روان قربانی داشته باشد. اگر شما قربانی گسلایت هستید یا کسی را میشناسید در حال تجربه گسلایت است، مهم است که برای رهایی از این وضعیت و حفظ سلامت روان خود اقدام کنید.
مرکز روانشناسی هیجان مدار آوی واقع در تهران خیابان گیشا با تیم حرفه ای درمانگران متخصص هیجان مدار به صورت ویژه بر درمان تروما و اختلالات پس از آسیب تمرکز دارد. اگر به دنبال یک روانشناس خوب و یک کلینیک روانشناسی خوب هستید پیشنهاد می شود از جلسات تریاژ کلینیک روانشناسی آوی استفاده نمائید.
2 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
عالی بود
خوشحالیم از همراهی شما 🌹