سایکودراما (psychoderama) چیست؟
روان نمایشگری یا سایکودراما که به اشتباه تئاتردرمانی یا نمایش درمانی هم گفته میشود و اجزاء وابسته به آن از قبیل سوسیودرام و اجرای نقش را مورنو در حدود سال 1930 ابداع کرد. سایکودراما با طرح هر مساله از سوی فرد میتواند به آشکارسازی هر یک سه حیطهی هیجان، فکر و یا رفتار بپردازد. به عبارت دیگه روان نمایشگری میتواند به هریک یا همه قلمروهای رفتاری، شناختی، هیجانی و روابط بین فردی با توجه به آنچه که درمانجو نیاز به تجربه کردن آن دارد، متمرکز شود. در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا با سایکودراما به صورت جامعتر آشنا شوید. پیش از آنکه به سراغ مقاله برویم، این نکته را بگوییم که اگر به مباحث سایکودراما علاقهمندید میتوانید در دوره «آموزش گروه درمانی سایکودراما(حضوری)» دکتر مسعود شریف زاده، ثبت نام نمایید.
سایکودراما (psychodrama) چیست؟
در دهه ۱۹۲۰ تا ۱۹۳۰، روان درمانگری به نام ژاکوب مورنو، مفهوم سایکودراما را ابداع و گسترش داد. مورنو همچنین یکی از مدافعان اولیه گروه درمانی بود. در طول سایکودراما، فرد با نمایش بخشهایی از تجربیاتش، درگیریها و آسیبهای گذشته را از بین میبرد.
سایکودرام معمولا در گروه درمانی اتفاق میافتد، اما تمرکز بر روی فردی است که تجربهاش را بیان میکند. با این حال، انجام روان درمانی فردی نیز امکانپذیر است. یک درمانگر فرآیند سایکودراما را تسهیل میکند و به شرکتکنندگان کمک میکند تا سایکودرامهایی را بسازند که از انجام چالشها پشتیبانی میکنند.
سایکودراما ممکن است به افراد کمک کند تا احساسات دردناک را از بین ببرند، دیدگاه شخص دیگری را درک نمایند و تروما برایشان حل شود.
سایکودرام شکل ساختار یافتهای از درمان است که در آن فرد یک مشکل یا تعارض شخصی را معمولا در مقابل گروهی از شرکتکنندگان دیگر در درمان نمایش میدهد. سایر شرکتکنندگان معمولا در درام شرکت میکنند، اما هر اجرا بر نگرانیهای یک فرد متمرکز است.
ژاکوب ال. مورنو، روانپزشک و روان درمانگر وینی، در دهه 1920 تا ۱۹۳۰ سایکودراما را توسعه داد. از آن زمان نیز، چندین تمرینکننده رویکردهای جدیدی را برای سایکودرام ایجاد کردهاند، اگرچه رویکرد حل مسائل یک فرد در یک محیط گروهی همچنان باقی مانده است.
سایکودرام ممکن است بخشی از یک برنامه درمانی بزرگتر باشد، یا ممکن است روش اولیه یا تنها روش درمانی باشد. اهداف سایکودراما عموما عبارتاند از:
- پرورش همدلی
- کمک به شخص تا همانطور که دیگران میبیند، بتواند ببیند
- حمایت از شخص، تا بتواند بر روی احساسات چالش برانگیز کار نماید
- کمک به شخص تا بتواند مسائل روانی ناشی از ضربه و تعارضات روابط را حل کند
مورنو، سایکودرام را نه تنها بهعنوان یک تکنیک درمانی، بلکه بهعنوان فلسفهای فراگیر میدید که افراد میتوانند در خارج از محیطهای بالینی از آن استقبال کنند. اگر علاقهمندید تا با تکنیکهای عملی سایکودراما و تئوری آن آشنا شوید، به شما توصیه میکنیم، دوره «آموزش گروه درمانی سایکودراما(حضوری)» دکتر مسعود شریف زاده را، ثبت نام نمایید.
سایکودراما چه تفاوتی با نمایش درمانی دارد؟!
سایکودرام نوعی نمایش درمانی است، اما این دو یکسان نیستند! نمایش درمانی هر مداخلهای است که افراد را تشویق میکند تا داستانهایی را برای بهبود یا رشد شخصی به نمایش بگذارند. نکته مهم این است که نمایش درمانی لزوما نباید تحت هدایت یک روان درمانگر یا سایر متخصصان دارای مجوز انجام شود، اما سایکودراما باید لزوما تحت هدایت یک درمانگر برگزار شود.
برخی از تفاوتهای مهم سایکودراما با نمایش درمانی عبارتاند از:
- سایکودرام به طور خاص در بافت روان درمانی رخ میدهد، در حالی که نمایش درمانی ممکن است در بسیاری از موقعیتها رخ دهد.
- سایکودراما بر کمک به فرد برای گفتن و کار کردن با یک داستان متمرکز است، در حالی که نمایش درمانی ممکن است طیف وسیعی از تمرکزها، از جمله گفتن داستانهای گروهی را داشته باشد.
- در سایکودرام، بر نقش خاصی که یک فرد در داستان خود ایفا میکند، و همچنین بر حل مسائل روانشناختی تاکید زیادی وجود دارد. نمایش درمانی رویکردی گستردهتر و کمتر خاص دارد.
- نمایش درمانی بر بیان، از جمله گفتن داستان تمرکز دارد، اما سایکودراما بیشتر بر روی باطن تجربهای که فرد بیان میدارد، تمرکز دارد.
آشنایی با اصطلاحات مخصوص سایکودرام
سایکودراما (psychodarama) اصطلاحات مخصوص به خودش را دارد که در اینجا لازم است با آنها آشنا شویم:
پروتاگونیست یا شخص اول:
کسی است که در سایکودرام نقش اول را دارد یعنی کسی که موقعیتی از موقعیتهای زندگیاش را به نمایش میگذارد.
کارگردان:
کسی که شخص اول را در استفاده از روشهای سایکودارم به منظور بازنگری مسئلهاش هدایت میکند، این شخص عموما رواندرمانگر است.
منهای کمکی:
افرادی هستند که در کنار شخص اول و کارگردان ایفای نقش میکنند و در زندگی شخص اول نشانگر افرادی مثل همسر، کارفرما یا حتی بخشی از وجود خود فرد هستند.
حضار:
افرادی هستند که در زمان اجرای سایکودرام حضور دارند و این افراد برخلاف تماشاگران تئاتر معمولی با ایفای نقشهای فعال، شخص اول را در شناخت احساساتش یاری میکنند .
صحنه:
مکانی که نمایش در آن اجرا میشود که میتواند سن یا سکویی باشد.
اگر تمایل دارید تا بیشتر با مفاهیم و تکنیکهای سایکودراما به صورت عملی و تئوری آشنا شوید، پیشنهاد ما به شما ثبت نام در دوره «آموزش گروه درمانی سایکودراما(حضوری)» دکتر مسعود شریف زاده است.
آیا سایکودراما واقعا اثربخش است؟!
تعدادی از مطالعات نشان میدهند که سایکودراما میتواند به افراد کمک کند تا مسائل پیچیده روانشناختی و بین فردی را مدیریت کنند.
یک مطالعه در سال 2021 بر روی 14 کارآزمایی تصادفیسازی و کنترلشده و یک کارآزمایی نیمه تصادفی کنترلشده که شامل 642 نفر بود، نشان داد که این مداخله باعث تسکین علائم مختلف سلامت روان میشود.
یک مطالعه در سال 2020 اثربخشی سایکودرام را در کمک به افراد برای مدیریت غم و اندوه ارزیابی کرد. محققان دریافتند که این فرآیند میتواند به فرد کمک کند تا از طریق کار گروهی با غم و اندوه مقابله نماید. همچنین میتواند به فرد کمک کند تا از طریق گروه با یک عزیز از دست رفته صحبت کند و احساسات چالش برانگیز را حل کند.
نویسندگان این مطالعه بر نقش این رویکرد در مدیریت برخی از عواقب غم و اندوه مانند اعتیاد نیز تاکید میکنند.
مطالعه دیگری در سال 2020 منبع مورد اعتماد سایکودرام را برای بهبود بهزیستی عمومی در بین دانشجویان ارزیابی کرد. محققان 30 دانشجوی کارشناسی را دنبال کردند که نیمی از آنها تحت درمان سایکودرام قرار گرفتند. آنهایی که در سایکودراما شرکت کردند، 12 ماه بعد در نمرات بهزیستی و نمرات بهزیستی قبل از مداخله پیشرفتهای قابل توجهی داشتند.
طبق یک مطالعه در سال 2021، ممکن است بتوان از راه دور نیز در سایکودرام شرکت کرد. این مطالعه شامل یک شکل از راه دور از گروه درمانی سایکودراما در ایتالیا در طول قرنطینه همه گیر COVID-19 بود. محققان دریافتند که سایکودرام به کاهش احساس انزوا و بهبود بهزیستی کلی کمک میکند.
این مطالعات تعدادی از مزایای سایکودراما را برجسته میکند، از جمله:
- بهبود هوش هیجانی و آگاهی
- پرورش همدلی
- کمک به فرد برای مقابله با تروما
- ارائه راهی برای هدایت تعارض
- ایجاد یک خروجی امن برای احساسات دردناک
- مدیریت غم
- فراهم کردن راه خروجی برای حل مسائل مربوط به رابطه، به ویژه زمانی که یک فرد نمیتواند این کار را در چارچوب یک رابطه انجام دهد (مانند زمانی که یکی از عزیزان فوت کرده یا مورد سوء استفاده قرار می گیرد)
سخن پایانی…
در این مقاله به بررسی سایکودراما که یکی از رویکردهای نوین گروه درمانی میباشد و توسط مورنو در دهه ۱۹۲۰ ابدع و گسترش یافت، پرداختیم. همچنین مطالعات اخیر در رابطه با اثربخشی روش درمانی سایکودراما را بررسی کردیم، امیدواریم این مقاله برایتان مفید واقع شده باشد. در آخر، اگر خواندن این مقاله شما را در رابطه با سایکودراما کنجکاو کرده است و تمایل دارید در رابطه با تکنیکها و تئوریهای این روش بیشتر بدانید، دوره «آموزش گروه درمانی سایکودراما(حضوری)» دکتر مسعود شریف زاده را ثبت نام نمایید.
دیدگاهتان را بنویسید